1795 წლის 11 სექტემბერი. ღრუბლიან ჯანღიანი დღე საქართველოს ისტორიაში. ერეკლეს მცირერიცხოვან ლაშქარში იდგა სამასი მთიელი, სამასი არაგველი გლეხი, ესენი იყვნენ სისხლი სისხლთაგანი და ხორცი ხორცთაგანი უმამაცეს მთიელ ქართველთა, რომელთა შემწეობითაც ამდენი ბრძოლა მოეგო პატარა კახს. სამასი წყვილი, გაუტეხელი არწივული მზერა შეეჭრა ერეკლეს თვალებს. სამასი ვაჟკაცური მკერდი და მხარ-მკლავი ერთ ურყევ-უბზარავ კედლად შეკრულიყო და სწორედ მაშინ სამასმა ბაგემ ერთად იქუხა და სამას მკერდიდან აღმოხდენილი ფიცი, ვაჟკაცური და ლოცვის მაგვარი: “ ვფიცავ მეფეს და საქართველოს, ან გავიმარჯვოთ ან დავიხოცოთ!” ანდა იქნებ სწორედ ასე თქვეს არაგველებმა ეს წმინდა ფიცი. როგორც იგი წარმოიდგინა გრიგოლ ორბელიანმა

                              
                       “ თუ გაგვიწყრება ღმერთი და ვერა განვსდევნე

                              
                                                               
           მტრის ძალი,

                              
                           იყოს შერცხვენილ, ვინც ჩვენგან შინა წავიდეს

                              
                                             
                                 ცოცხალი!”

მიუხედავად თავგანწირული ბრძოლისა ქართველები დამარცხდნენ. სიკვდილს გადარჩენილმა სამასიოდე ქართველმა მეფის გარშემო სალტე შეკრა და სეიდაბადიდან ბრძოლით უკან დახევა დაიწყო. სათაყვანო გმირსა და საძულველ მტერთ შორის გაურღვეველ კლდედ აღიმართნენ უკანასკნელნი არაგველნი. მათ “კვლავაც მრავალნი მოსწყვიდნეს სპანი”. ერეკლემ თავისი გუნდით მიაღწია ავლაბრის ხიდს და სწორედ იმ ჟამს , სამუდამოდ აღესრულა დილითდიდებული უწმინდესი ფიცი უკანასკნელნი არაგველნი მათგანვე დაჩეხილ მტრის გვამთა გროვაზე ესვენნენ, შორიდან ნატყორცნი გმურებით მკერდშელეწილნი. საშინლად შეძრული მეფე ძლივს გაიყვანეს ხიდზე და ძალით გაატარეს იმ გზით, საიდანაც მის დასახსნელად ყველაზე დიდი ქართველი გმირნი ჩამოსულიყვნენ- საარაგვოსაკენ.

დავით ბატონიშვილმა ზარბაზნების საკეტები ახსნა და ხელიერთპირად ხევში გადაჩეხა, მერე სასწრაფოდ ქალაქს სამხრეთიდან შემოუარა და დამარცხებული პაპის გზას გაჰყვა ანანურისკენ

            კრწანისის ბრძოლა დამთავრდა

ჯერ კიდევ კვნესოდა კრწანისის ველი მტერ-მოყვარის გვამთა გროვებით დახერგილი და დამძიმებული.

            მათ შორის-სამასი არაგველი, სამასი წმიდა, ღვთაებრივი გმირი. ასე პატიოსნად წრფელად მოკვდნენ ისინი. ასე მოკვდნენ, რამეთუ სამარადჟამოდ უკვდავნი ყოფილიყვნენ.

1795 წლის სახსოვრად

აგერ ამოდგა აჩრდილი,
აკლდამის კარი გაიღო;
რა ფრიად შეწუხებულა,
ხელში ფრანგული აიღო...

მოჰგვარეს ლურჯი ტაიჭი,
ნალმა ძგრიალი გაიღო.
თვალთაგან ცრემლ-დანადენსა
სისხლი უცინის მკლავზედა,
მაინც არ ტყდება მოხუცი,
ხელი უვლია ხმალზედა;
გასცქერის ტფილისისაკენ,
აღშფოთებული ძალზედა;
იწვება ჩვენი ქალაქი,
ალი შემჯდარა ალზედა.

 

ბურდულის ქალო ქეთაო,

შენ გაახარე მლეთაო;

სამას არაგვლის ხატწერა

შენ დაგავალა ღმერთმაო.

საგვარეულოს დედაობა

ძლიერა გშვენის შენაო;

ქართველ ვაჟკაცთა გამზრდელთა

სამაგალითო დედაო.

3 მარტი 2013 წ.

სოლომონ ბაიაშვილი

 

 

სრული ფოტორეპორტაჟი იხილეთ აქ

 

 

 

ჰეი თქვენ არგველებო

კრწანისი

_ ერეკლე გაჰყავთ ბრძოლიდან! _
ტირის წითელი ყაყაჩო.
_ ერეკლე გაჰყავთ ბრძოლიდან! _
ტირის კრწანისის ველი.
და ბრძოლის ველზე სისხლსა ღვრის
სამასი საკვირველი.
_ შემიშვით! _ ტირის ბებერი,
ქართლის ბებერი მგელი.
_ ერეკლე გაჰყავთ ბრძოლიდან! _
ჭიხვინებს თათრის ცხენი...
და ბრძოლის ველზე აგდია
სამასი საკვირველი.

                      გოდერძი ჩოხელი

არაგველები ყოველთვის გამოირჩეოდნენ ერთგულებით საქართველოსა და მის სათავეში მდგარი ბაგრატიონთა ათასწლოვანი სამეფო დინასტიისადმი. მათ განსაკუთრებით უყვარდათ ქართლ-კახეთის სახელოვანი მეფე ერეკლე II.

1795 წლის კრწანისის ბრძოლაში იარაღი აისხეს მთიულებმაც. მონაწილეობდნენ: „მლეთელნი, გუდამაყრელნი, ხანდოს ხეველნი, ჭართლელნი“. სულ 300 არაგველი შეკრებილა, ფიც - ვერცხლით შეკრულან და ისე მისულან ერეკლესთან. ცნობილია რაც მოხდა ბრძოლის ველზე, 300 - ვე არაგველი გმირულად დაიღუპა. სამწუხაროა, ნაკლებად იცის ისტორიამ ვინაობა იმ რიგითი გმირი მხედრებისა, რომლებიც მამულს საკუთარი მკერდით იცავდნენ.

ის რაც ისტორიამ ვერ გააკეთა, ხალხმა შემოუნახა შთამომავლობას. ფასანაურში მცხოვრებმა ხალხურმა მთქმელმა ვანო კობაიძემ მოაგროვა მოსახლეობაში გაფანტული თქმულებები და პოემა დაწერა „300 არაგველზე“ აქ მოხსენიებული ჰყავს გუდამაყრელი ვაჟკაცებიც.

 

ველტყიანებში გამოჩნდა რაზმი სწრაფ ჩამონაქროლი,

ვინ ჩამოგვრჩაო იკითხეს, ერთურთს გადასცეს ნათქომი,

მე ვიცან - იტყვის ციხელა - ბაკურხევლები არიან,

ორნი ერთ ცხენზე შემჯდარა თერთმეთტი ცხენოსანია,

ამბავი ხევსურებისთვის ნინიას მიუტანია,

ეგენიც ჩვენთან მოდიან და ჩვენთან მოუჩქარიათ.

ფიცხელაურს და გოგოჭურს მთაში იცობდა სუყველა,

ერთხელ მაგ ორმა ვაჟკაცმა, თურმე გზად 7 ლეკს უყელა

შვიდივეს ახსნეს აბჯარი ტყვედ წამოასხეს სუყველა...

აი მოვიდნენ კიდევაც ტკბილი სალმით და სიტყვითა;

„ჩვენც ისე დავსხებთ ჩვენ მტრებსა, ძმებო როგორც თქვენ იტყვითა“

ნინიამ შაგოტყობინა მაცნედ მოსულან სოფელჩი,

ცხენი წაექცა მოუკვდა, ვეღარც სხვა ვნახეთ ოხერში,

ესრეთ ვჯდით ორნი ერთს ცხენსა გამოხვეულნი ჩოხებში...

„საგზლად სულ დიკის პური გვაქვს, არაყი ქერსვილისაო,

დედები უნდა ვატიროთ შამოსეული მტრისაო

სამშობლოს არავის მივცემთ, არც ჩვენ გვჭირდების სხვისაო

არც არვის მფარველობა გვინდ, არც სწავლა სხვისა ჭკვისაო,

არც სხვისა თოფებ რაიმ გვინდ, არც ზათქი უცხო ყმისაო

ჩვენ ჩვენთავს თვითონ მოუვლით სიყვარული გვაქვს ღვთისაო

ურჯულოთ რჯული მივიღოთ, ჩვენი როგორღა ვიწამოთ?

მოვკვდებით სამშობლოსათვის არ გვეშინია მტრისაო,

მალამოდ გულზე გვეფინოს ჩვენი სამშობლოს მიწაო“.

 

გროვდება ფასანაურთან მთიულეთ-გუდამაყარი,

ქუდზე კაცს დაუძახებენ, წინ მოუძღვება ქავთარი,

მხარს დაუმშვენებს ბურდული, სწრაფია როგორც აფთარი,

- ნადიბაიძეს ჰკითხავენ - სად არის შენი ფარ-ხმალი?

- ჩემ ბიჭს მივეცი დილასვე, თან მომდევს ისიც აქ არი,

მე ნედლი კეტი გამოვჭერ, სატევარი მაქვს მაგარი.

აი შიოლაც გამოჩნდა, ფეხზე ვიხილეთ დამდგარი,

ორმოც წელს გადააბიჯა, მაინც არვინ ჰყავს ბადალი.

ეს ვინღა მოდის ნეტავი, მარტო რომ ჰკიდავ ხანჯალი?

ეგ არის მტრებს რომ მუსრავდის აქეთ მოჰქონდის ნადავლი,

ხევშელი გიგოლაია, მტრის სისხლით გაუმაძღარი.

აი ბოლონაც გამოჩნდა, ბექაურია გვარადა,

წინ მოუძღვება თავის რაზმს, არას დაიდებს ვალადა,

არ უღალატებს თავის ხალხს, განთქმული თვალად ტანადა

თან მოსდევს აფციაური, მძლეთა-მძლე თავის თავადა.

კარგად სცნობს მუსულმანებსა, იმათ ადრეცა ხმალავდა,

ცხენ კაცსა ჰკვეთდის შუაზე, ფარი ვერავის ფარავდა,

ცხენს შეირჩევდის მუხლმაგარს, მძიმე ვარ საზიდავადა.